Dzisiejszy wpis będzie recenzją anglojęzycznej książki o herbacie pt. „Grow Your Own Tea: the Complete Guide to Cultivating, Harvesting and Preparing” autorstwa Christine Parks oraz Susan M. Walcott (dla uproszczenia w dalszej części tego wpisu będę używać skróconej nazwy „Grow Your Own Tea”). Została ona kupiona na portalu Amazon.
„Grow Your Own Tea” to pozycja, która ukazała się nakładem wydawnictwa Timber Press w dniu 1 września 2020 r. Jej autorkami są Christine Parks oraz Susan M. Walcott. Christine Parks od kilkudziesięciu lat prowadzi wraz z mężem szkółkę krzewów herbacianych zwaną Camellia Forest Nursery w stanie Karolina Północna, czyli zajmuje się uprawą oraz sprzedażą krzewów herbacianych. Z kolei Susan M. Walcott jest emerytowanym profesorem geografii na University of North Carolina. Odbyła wiele podróży do miejsc uprawy herbaty i obecnie wraz z Christine Parks organizuje warsztaty i wykłady poświęcone uprawie i produkcji herbaty na własny użytek. Christine Parks oraz Susan M. Walcott są współzałożycielkami związku zrzeszającego małych producentów herbaty zwanego US League of Tea Growers, którego głównym celem jest szerzenie wiedzy dotyczącej uprawy i produkcji herbaty na niewielką skalę.
„Grow Your Own Tea” liczy 208 stron. Składa się ze spisu treści, przedmowy, wstępu, dwóch głównych rozdziałów zatytułowanych kolejno „A World of Tea” oraz „A Basic Guide to Growing and Processing Tea”, źródeł i bibliografii, podziękowań, informacji o autorach zdjęć i ilustracji oraz indeksu. Pierwszy krótszy rozdział pt. „A World of Tea” zawiera trzy podrozdziały. Dwa pierwsze z nich przedstawiają krótko historię herbaty, z naciskiem na historię uprawy herbaty w Stanach Zjednoczonych oraz Wyspach Brytyjskich, a także przykłady miejsc we wspomnianych rejonach, w których obecnie uprawia i wytwarza się herbatę, np. na Hawajach czy w Szkocji. Z kolei trzeci podrozdział pt. „The Tea Plant” omawia cechy charakterystyczne krzewu herbacianego Camellia sinensis, wyjaśnia różnicę pomiędzy dwiema najbardziej znanymi odmianami tego krzewu (odmiana sinensis oraz assamica), prezentuje inne odmiany krzewu herbacianego, a także związki chemiczne zawarte w liściach herbacianych (wraz z wyjaśnieniem, jakie znaczenie ma dany związek chemiczny dla krzewu herbacianego).
Drugi dłuższy rozdział zatytułowany „A Basic Guide to Growing and Processing Tea” zawiera sześć podrozdziałów. Z pierwszego podrozdziału pt. „Planning and Planting” można dowiedzieć się, m.in. w jakim miejscu oraz kiedy najlepiej zasadzić krzew herbaciany, jak wybrać nasiona/krzew herbaciany do zasadzenia, jak wygląda sadzenie nasion w doniczkach i ogrodzie, jak również uprawa krzewu herbacianego z sadzonek, a także jakie są zalety i wady uprawy krzewu herbacianego z nasion oraz sadzonek. Drugi podrozdział pt. „Caring for Your Tea Plants” skupia się na czynnościach pielęgnacyjnych związanych z uprawą krzewu herbacianego takich jak przycinanie, nawożenie czy zwalczanie chwastów, z wyszczególnieniem czynności, które powinno się wykonywać w danych etapach wzrostu rośliny, aby krzew herbaciany rozwijał się jak najlepiej. Podrozdział ten również zawiera podpowiedzi, jak radzić sobie z najczęściej spotykanymi szkodnikami czy infekcjami oraz chorującym krzewem herbacianym. Trzeci podrozdział pt. „Growing Tea in Pots and Other Special Circumstances” omawia uprawę krzewu herbacianego w doniczkach, w cieniu lub pomiędzy drzewami, w chłodniejszym klimacie, klimacie gorącym i suchym, a także w klimacie zmiennym. Czwarty podrozdział pt. „Harvesting and Processing” zawiera wskazówki dotyczące zbierania listków herbacianych (np. kiedy, o jakiej porze dnia i w jaki sposób to robić), a także ich przetwarzania krok po kroku na poszczególne wybrane rodzaje herbaty (białe, zielone, czarne oraz oolong) z wykorzystaniem sprzętów kuchennych dostępnych w domu (lub łatwo dostępnych w sklepach). W piątym podrozdziale pt. „Gardening with Tea” można przeczytać np. jakie zioła czy kwiaty można uprawiać w sąsiedztwie krzewów herbacianych. Szósty podrozdział pt. „More Fun with Tea” zawiera wskazówki dotyczące wytwarzania herbaty w stylu Matcha czy możliwych sposobów wykorzystania listków herbacianych, np. do celów kulinarnych czy kosmetycznych (z przykładowymi przepisami).
Całość książki jest uzupełniona licznymi kolorowymi zdjęciami oraz biało-czarnymi ilustracjami, które prezentują głównie liście krzewów herbacianych oraz krzewy herbaciane w rozmaitych odsłonach. Na zdjęciu poniżej możecie zobaczyć, jak orientacyjnie wyglądają dwie przykładowe strony:
Najważniejszą zaletą książki pt. „Grow Your Own Tea” jest mnogość i różnorodność praktycznych informacji oraz wskazówek dotyczących uprawy krzewu herbacianego oraz produkcji herbaty z zebranych listków. Dzięki lekturze tej pozycji można uświadomić sobie, jak wygląda uprawa krzewu herbacianego „od kuchni”, w jakich warunkach Camellia sinensis najlepiej rośnie oraz na co zwracać szczególną uwagę przy pielęgnacji krzewów. Poza tym można z niej dowiedzieć się, jak wytworzyć poszczególne rodzaje herbaty z wykorzystaniem sprzętów dostępnych w domu. Bardzo podoba mi się fakt, że książka porusza dogłębnie kwestię uprawy krzewu herbacianego w doniczkach, bo temat ten jest zwykle traktowany raczej powierzchownie. Z recenzowanej książki wynika, że uprawa krzewów herbacianych w doniczkach jest dość trudna, krzewy te zdecydowanie lepiej rosną w ogrodzie, co obrazuje pewien ciekawy eksperyment, który został przeprowadzony przez jedną z autorek i opisany w książce. W ramach tego eksperymentu na pierwszą zimę doniczka z rośliną została przeniesiona do łazienki z oknem wychodzącym na południe, gdzie Camellia sinensis była regularnie traktowana parą wodną przy okazji kąpieli pod prysznicem. Zimą kolejnego roku doniczka została przeniesiona do oszklonego przedsionka, gdzie było więcej światła słonecznego oraz ogólnie chłodniej niż w domu. Gdy tylko pogoda sprzyjała, doniczka była wystawiana na zewnątrz. Krzew herbaciany był przesadzany do większej doniczki co rok lub dwa lata i nawożony przy przesadzaniu. Po czterech latach okazało się, że ten krzew herbaciany z doniczki jest mniejszy niż jego odpowiednik w ogrodzie – wygląda jak dwuletnia roślina, która rośnie w ogrodzie.
Na szczególną uwagę zasługują również szczegółowe instrukcje wytwarzania wybranych rodzajów herbat, które zawierają np. informacje o zalecanych sprzętach czy zalecanej temperaturze. Ponadto warto zauważyć, że część dotycząca źródeł i bibliografii zawiera polecane źródła, z których można pozyskać wysokiej jakości nasiona oraz sadzonki krzewu herbacianego do uprawy na własną rękę.
Sądząc po informacjach i wskazówkach zawartych w książce, widać, że autorka* faktycznie zna się na praktycznej stronie uprawy krzewu herbacianego, bo opiera się na wieloletnich doświadczeniach i obserwacjach. Co ważne, wielokrotnie wprost powołuje się na własne doświadczenia, a także doświadczenia znajomych zajmujących się uprawą krzewów herbacianych, wskazując na napotkane problemy i możliwe ich rozwiązania, np. jak właściciele wybranych ogrodów herbacianych radzą sobie z dużymi opadami śniegu czy silnym wiatrem. Muszę przyznać, że taka forma dzielenia się wiedzą przypadła mi do gustu.
Drugą zaletą tej pozycji jest dość przystępny język, w jakim została ona napisana. Co prawda zawiera ona trochę specjalistycznych terminów z zakresu ogrodnictwa (np. „sucker”, czyli „odrost korzeniowy” na stronie 106), które wymagają sprawdzenia przez osobę niezbyt doświadczoną w tym temacie, ale ogólnie rzecz biorąc treść książki jest zrozumiała, a różne trudniejsze kwestie, np. pielęgnacja krzewu herbacianego, są wyjaśnione krok po kroku.
„Grow Your Own Tea” ma również dwie niedoskonałości. Pierwsza z nich to dość duży format książki, który jest wyjątkowo nieporęczny, „klockowaty”, przez co niewygodnie trzyma się ją w rękach.
Drugą wadą jest podawanie temperatury wyrażonej wyłącznie w stopniach Fahrenheita. Zdaję sobie sprawę, że pozycja ta jest adresowana przede wszystkim do amerykańskiego czytelnika, który używa właśnie skali Fahrenheita, ale wydaje mi się, że znacznie lepszym rozwiązaniem byłoby podawanie danej temperatury przeliczonej na stopnie Celsjusza w nawiasie obok tej wyrażonej w stopniach Fahrenheita, bo znacznie ułatwiłoby to lekturę książki czytelnikowi przyzwyczajonemu do innej skali pomiaru temperatury.
Podsumowując, pomimo tych dwóch drobnych niedoskonałości „Grow Your Own Tea” autorstwa Christine Parks oraz Susan M. Walcott to zdecydowanie warta uwagi anglojęzyczna pozycja, która dość przystępnie prezentuje wiedzę dotyczącą uprawy krzewu herbacianego oraz produkcji herbaty z zebranych listków na niewielki użytek od strony praktycznej. Polecam ją przede wszystkim osobom, które są zainteresowane uprawą czy produkcją herbaty na własny użytek, bo np. podjęli już albo chcieliby podjąć takie próby, ale również tym miłośnikom herbaty, którzy po prostu chcieliby dowiedzieć się więcej na ten temat. Nawet jeżeli nie zamierzacie uprawiać krzewu herbacianego na własną rękę, warto przeczytać tę książkę, ponieważ niesamowicie poszerza horyzonty i doskonale pokazuje, jak wiele wysiłku, wiedzy i doświadczenia wymaga uprawa i pielęgnacja krzewów herbacianych, a także wytwarzanie herbaty z zebranych listków.
*Słowo „autorka” jest tutaj użyte celowo. Wszystko wskazuje na to, że część dotycząca historii uprawy krzewu herbacianego została napisana przez Susan M. Walcott, a część dotycząca praktycznej strony uprawy krzewu herbacianego oraz wytwarzania herbaty – przez Christine Parks. Świadczy o tym chociażby fakt, że w tej drugiej części autorka pisze o sobie per „ja”, powołując się na swoje doświadczenia z prowadzenia Camellia Forest Nursery.