„Tea: A User’s Guide” Tony’ego Gebely – recenzja anglojęzycznego ebooka o herbacie

Dzisiejszy wpis będzie recenzją anglojęzycznego ebooka pt. „Tea: A User’s Guide” autorstwa Tony’ego Gebely, twórcy znanego portalu o herbacie zwanego World of Tea.

Pozycja pt. „Tea: A User’s Guide” została wydana w dniu 5 listopada 2016 r. przez wydawnictwo Eggs and Toast Media, LLC w trzech wersjach: dwóch elektronicznych, tj. ebooka i pliku w formacie pdf, oraz książki papierowej (obecnie ta wersja w formacie pdf nie jest już dostępna, więc pominę ją w dalszej części recenzji). O premierze tej książki dowiedziałam się na wspomnianym wyżej portalu World of Tea, który lubię i cenię. Ponadto niedługo później na kilku anglojęzycznych blogach, które śledzę, m.in. Tea For Me Please oraz My Japanese Green Tea, zamieszczono same pozytywne recenzje tej książki, co jest dość niespotykane. Lektura tych recenzji utwierdziła mnie w przekonaniu, że warto zaopatrzyć się w tę książkę, tym bardziej, że akurat w tym czasie nabrałam ochoty na pochłonięcie jakiejś anglojęzycznej pozycji. Mimo że zdecydowanie wolę czytać książki w wersji tradycyjnej, ostatecznie zdecydowałam się kupić ebooka z dwóch powodów: po pierwsze, ebook jest tańszy niż wersja papierowa (kolejno jest to koszt 12,90 $ i 40 $, więc różnica w cenie jest niemała). Po drugie, zależało mi na tym, żeby ta pozycja była dostępna „od ręki”. Nie chciałam czekać ok. 2,5 tygodnia na przesyłkę z USA, tak jak to było w przypadku innej anglojęzycznej książki o herbacie (która też na pewno doczeka się recenzji na blogu :)). Niedługo po dokonaniu zakupu ebook znalazł się na czytniku Kindle. Dzięki temu jeszcze tego samego dnia mogłam przystąpić do lektury :).

strona tytułowa Tea A Users Guide

„Tea: A User’s Guide” liczy 250 stron. Składa się ze wstępu, poradnika dotyczącego korzystania z książki (zawierającego uwagi dotyczące systemów transliteracji nazw związanych z herbatą, których używa się w językach azjatyckich, ze szczególnym uwzględnieniem dwóch systemów: Hanyu Pinyin oraz Wade-Gilesa, jak również przykładów nieprawidłowej transliteracji) oraz trzech części obejmujących osiemnaście rozdziałów. Tematyka poruszona w każdym z tych rozdziałów jest niezwykle obszerna, dlatego też poniżej przedstawię Wam krótko, o czym można przeczytać w każdym z nich:

Część I – The basics (podstawy):

Rozdział 1 – Defining tea (definiowanie herbaty): prezentuje definicję, czym jest herbata, podkreślając, że nie jest to to samo, co tisane (herbatka, czyli napar powstały z rośliny niebędącej Camellią sinensis), oraz proponuje rozróżnienie trzech par terminów: tea flush/tea leaves (listki herbaciane), finished/made tea (gotowa herbata) i tea/tea liquor (napar herbaciany), aby było jasne, do czego autor odnosi się w dalszej części książki;

Rozdział 2 – Tea growing and harvesting (uprawa i zbiór herbaty) – omawia dwie główne odmiany Camelli sinensis: odmiana sinensis oraz assamica i dwa sposoby jej rozmnażania: sexual propagation vs asexual propagation (rozmnażanie płciowe a bezpłciowe), jak również zawiera informacje, jak i gdzie uprawia się krzew herbaciany, jakie warunki są dla niego najbardziej korzystne, jak dokładniej wyglądają zbiory liści herbacianych oraz kiedy odbywają się w różnych miejscach na świecie, z uwzględnieniem nazewnictwa okresów zbiorów używanego w krajach, takich jak: Indie i Nepal, Chiny, Japonia, Korea Południowa oraz Afryka;

Rozdział 3 – Chemical composition of tea leaves (skład chemiczny liści herbacianych) – omawia skład chemiczny liści herbaty, a konkretniej takie związki chemiczne, jak: polyphenols (polifenole), enzymes (enzymy), pigments (pigmenty), amino acids (aminokwasy), carbohydrates (węglowodany), methylxanthines (metyloksantyny), minerals (składniki mineralne) oraz volatiles (substancje lotne), ze szczególnym uwzględnieniem ich znaczenia dla rośliny herbacianej. Autor wspomina również, jaki wpływ te związki chemiczne mają na ostateczne doznania smakowe i zapachowe dostarczane przez napar powstały z przetworzonych listków;

Rozdział 4 – Tea processing (obróbka herbaty) – omawia najważniejsze procesy obróbki herbaty, takie jak: withering (więdnięcie), oxidation (oksydacja), ze szczególnym uwzględnieniem kill-green/fixing methods (sposobów poddania herbaty działaniu wysokiej temperatury w celu zatrzymania procesu oksydacji), drying (suszenie) oraz sorting (sortowanie);

Część II – Tea classification (klasyfikacja herbaty):

Rozdział 5 – Tea types (rodzaje herbaty) – przedstawia chińską klasyfikację herbaty na sześć podstawowych rodzajów: white tea (biała herbata), yellow tea (żółta herbata), green tea (zielona herbata), wulong tea (herbata wulong), black tea (czarna herbata) i fermented tea (herbata fermentowana). Autor książki proponuje dodać jeszcze jedną kategorię zwaną altered tea, czyli herbatę dowolnego rodzaju z sześciu wyżej wymienionych, poddaną dodatkowemu procesowi obróbki, który ma na celu zmianę jej smaku i aromatu. Na końcu rozdziału autor wyjaśnia różnicę między tea style (stylem herbaty) a tea variant/variety (wariantem/odmianą herbaty);

Rozdział 6 – Green tea (zielona herbata) – prezentuje definicję green tea, omawia jej proces produkcji, jak również zawiera przewodnik po zielonych herbatach z Japonii (z uwzględnieniem klasyfikacji według stopnia poddania działaniu pary wodnej), Chin oraz Korei. Przewodnik ten (jak również każdy inny, który znajduje się w dalszej części tej pozycji) składa się z następujących elementów: oryginalnej nazwy herbaty wraz z propozycją jej angielskiego odpowiednika, zdjęcia listków i powstałego z nich naparu oraz krótkiej charakterystyki danej herbaty, z uwzględnieniem procesu produkcji. Na zdjęciu poniżej możecie zobaczyć przykładowy opis chińskiej zielonej herbaty Lu Shan Yun Wu:

przykładowa strona Tea A User's Guide

Rozdział 7 – Yellow tea (żółta herbata) – przedstawia definicję yellow tea, omawia jej proces produkcji, jak również zawiera przewodnik po najważniejszych gatunkach chińskich żółtych herbat;

Rozdział 8 – White tea (biała herbata) – prezentuje definicję white tea, omawia jej proces produkcji oraz zawiera przewodnik po najbardziej znanych gatunkach chińskich białych herbat;

Rozdział 9 – Wulong tea (herbata wulong) – przedstawia definicję wulong tea, omawia szczegółowo jej proces produkcji, jak również zawiera przewodnik po wulongach z Chin z uwzględnieniem podziału wulongów na herbaty z prowincji Fujian, a konkretniej z regionu Minnan (południowej części prowincji Fujian), m.in. Tie Guan Yin, oraz z regionu Minbei (północnej części prowincji Fujian), tj. herbaty z rejonu Wu Yi, oraz herbaty z prowincji Guangdong, przewodnik po wulongach z Tajwanu (m.in. Nantou Dong Ding, Muzha Tie Guan Yin, Wen Shan Bao Zhong oraz Dong Fang Mei Ren aka Oriental Beauty) i wulongach z Tajlandii;

Rozdział 10 – Black tea (czarna herbata) – prezentuje definicję black tea, omawia jej proces produkcji, jak również zawiera przewodnik po czarnych herbatach z dwóch następujących chińskich prowincji: Fujian (m.in. Zheng Shan Xiao Zhong aka Lapsang Souchong) oraz Yunnan (herbaty Dian Hong), herbatach z Tajlandii, Indii (Darjeeling oraz Assam), Kenii oraz Sri Lanki;

Rozdział 11 – Fermented tea (herbata fermentowana) – prezentuje definicję fermented tea, omawia jej proces produkcji, wyjaśnia różnicę między sheng a shu puerhem, jak również zawiera przewodnik po herbatach hei cha z następujących chińskich prowincji: Hunan, Syczuan, Anhui, Hubei, Guangxi, Yunnan (shu puerh i sheng puerh) oraz przewodnik po herbatach fermentowanych w Japonii (Goishicha, Awabancha i Bancha Batabatacha);

Rozdział 12 – Altered tea (herbata poddana dodatkowemu procesowi obróbki) – przedstawia definicję oraz omawia siedem podstawowych rodzajów altered tea: flavored/scented tea (herbata aromatyzowana naturalnie/sztucznie) wraz z wyjaśnieniem różnicy między flavoring a scenting (sztuczna a naturalna aromatyzacja), blended tea (mieszanka herbaciana), roasted tea (prażona herbata), aged tea (herbata dojrzewająca), decaffeinated tea (herbata bezkofeinowa), ground tea (zmielona herbata) oraz outliers (inne), tj. Cha Gao, Ya Bao i dwie południowokoreańskie herbaty: Hwang Cha i Tteok-cha. Prezentacja każdego rodzaju altered tea jest uzupełniona krótkim przewodnikiem po najbardziej charakterystycznych gatunkach danego rodzaju herbaty;

Część III Enjoying tea (delektowanie się herbatą):

Rozdział 13 – Kinetics of steeping (kinetyka parzenia) – odpowiada na dwa pytania: co dzieje się w trakcie parzenia pod względem chemicznym oraz co ma wpływ na skład chemiczny naparu;

Rozdział 14 – Quality of water (jakość wody) – omawia najważniejsze właściwości wody, czyli mineral content (skład mineralny), hardness (twardość) i pH level (poziom pH), oraz prezentuje dwa podstawowe rodzaje wody: tap water (woda z kranu) i bottled spring water (woda źródlana butelkowana), pomagając w dokonaniu wyboru najlepszej wody do przyrządzania herbaty;

Rozdział 15 – Steeping variables (zmienne parzenia) – omawia najważniejsze czynniki mające wpływ na efekt parzenia, tj. surface area of tea leaves (powierzchnia liści herbacianych), ratio of tea leaves to water (stosunek liści herbacianych do wody), steeping time (czas parzenia), water temperature (temperatura wody), steeping vessel (naczynie do parzenia) oraz relationship between time and temperature (związek między czasem a temperaturą);

Rozdział 16 – Putting it all together (łącząc to wszystko w całość) – zawiera porady dotyczące parzenia poszczególnych rodzajów herbaty, parzenia tych samych listków wielokrotnie, uwagi dotyczące rozwinięcia własnego stylu parzenia herbaty, jak również wskazówki, jak można „naprawić” napar, który jest zbyt mocny lub słaby;

Rozdział 17 – Evaluating tea (ocenianie herbaty) – opisuje, jak można ocenić herbatę za pomocą zmysłów: sight (wzroku), biorąc pod uwagę trzy aspekty herbaty: appearance of finished tea (wygląd gotowej herbaty), appearance of tea liquor (wygląd naparu) oraz appearance of wet leaves (wygląd wilgotnych listków), smell (zapachu), taste (smaku), z uwzględnieniem mouthfeel (doznań sensorycznych). Rozdział jest uzupełniony listą rozmaitych przymiotników pozwalających opisać smak;

Rozdział 18 – Storing tea leaves (przechowywanie liści herbacianych) – zawiera wskazówki dotyczące prawidłowego przechowywania herbat dojrzewających oraz pozostałych herbat (sześć zasad przechowywania pozostałych rodzajów herbat) wraz z garścią porad ogólnych.

Na końcu pozycji znajdują się podziękowania, uwagi do poszczególnych fragmentów tekstu, które zawierają obszerną bibliografię, oraz załącznik obejmujący listę dziesięciu najpopularniejszych chińskich herbat.

Jak widać powyżej, różnorodność tematów związanych z herbatą, które zostały poruszone w tej pozycji, jest doprawdy imponująca. W „Tea: A User’s Guide” można znaleźć informacje czysto teoretyczne, takie jak klasyfikacja herbat, po przewodniki po poszczególnych rodzajach i gatunkach herbat, kończąc na praktycznych poradach dotyczących parzenia czy przechowywania herbaty, z pominięciem otoczki kulturowej. To właśnie mnogość i rozmaitość informacji, ciekawostek i porad dotyczących herbaty to największa zaleta tej książki. Co ważne, wiele z nich ciężko znaleźć nie tylko w internecie, ale również w książkach poświęconych herbacie. Na przykład w wielu źródłach na próżno szukać tak starannie opracowanych przewodników po herbatach z różnych krajów, również po tych mniej znanych i trudno dostępnych na zachodzie gatunkach, takich jak południowokoreańska Tteok-cha czy japońska Goishicha. Ponadto tematowi składu chemicznego listków herbacianych oraz procesów chemicznych zachodzących podczas parzenia również przeważnie nie poświęca się zbyt wiele uwagi (a jeżeli już się to robi, to temat ten traktuje się zbyt powierzchownie). Można by wręcz powiedzieć, że książka ta wypełnia pewną istotną lukę w wiedzy o herbacie.

Co więcej, pozycja ta jest napisana prostym, niezwykle przystępnym językiem, któremu właściwie bliżej do języka używanego na blogach niż do tego, na który można natknąć się w artykułach naukowych. To sprawia, że tę książkę czyta się niezwykle „lekko” i przyjemnie :). Szczerze mówiąc, bywały momenty, że aż nie mogłam się doczekać, aż sięgnę po nią po raz kolejny.

Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że mamy do czynienia z książką o herbacie, która jest idealna pod każdym względem, ale zapewniam, że to nie jest do końca prawda ;). „Tea: A User’s Guide” ma również cztery drobne wady. Po pierwsze, w ebooku wszystkie zdjęcia są czarno-białe, co przeszkadza szczególnie przy lekturze przewodników po herbatach, które, jak już wspomniałam powyżej, zawierają zdjęcia listków oraz powstałego z nich naparu (zresztą sami możecie zobaczyć, jak to wygląda na drugim zamieszczonym przeze mnie w tej recenzji zdjęciu). Oczywiście, kupując ebooka, liczyłam się z tym, że siłą rzeczy zdjęcia nie będą kolorowe, ale nie wiedziałam, że pozycja ta w dalszej części zawiera przewodniki po herbatach w takiej formie (fragment książki, który jest dostępny do wglądu w internecie, obejmuje wyłącznie jej część wstępną). Z tego właśnie względu gdybym mogła cofnąć czas do momentu zakupu, zdecydowałabym się jednak na wersję papierową ;).

Po drugie, część treści zawartych w tej pozycji pokrywa się z artykułami zamieszczonymi na portalu World of Tea przez jej autora. Na przykład cały rozdział 3 zatytułowany „Chemical composition of tea leaves” można znaleźć tutaj: https://www.worldoftea.org/tea-chemistry/. Dlatego też jeżeli śledzicie ten portal, to część treści „Tea: A User’s Guide” może wydać się Wam już znajoma. Przyznam jednak szczerze, że nie przeszkadzało mi to za bardzo, bo w ogólnym rozrachunku przeważająca większość tekstu była dla mnie nowa.

Po trzecie, książka ta nie zawiera żadnego spisu treści, przez co w trakcie lektury nie wiedziałam, czego się spodziewać w dalszej części, a lubię wiedzieć, co mnie czeka ;). Zakup wersji papierowej w pewnym stopniu rozwiązałby ten problem, bo mogłabym sobie po prostu przejrzeć tę książkę bez problemu, a w przypadku ebooka takie przeglądanie byłoby nieco uciążliwe ;).

Po czwarte, autor tej pozycji konsekwentnie podaje temperaturę wyrażoną wyłącznie w stopniach Fahrenheita, nie odnosząc jej do skali Celsjusza, co wiąże się z koniecznością każdorazowego przeliczania danej wielkości na stopnie Celsjusza na własną rękę. Myślę, że w tym przypadku znacznie lepszym rozwiązaniem byłoby podawanie danej temperatury przeliczonej na stopnie Celsjusza w nawiasie obok tej wyrażonej w stopniach Fahrenheita, bo to znacznie ułatwiłoby lekturę czytelnikowi, który jest przyzwyczajony do stosowania innej skali.

Pomimo wspomnianych wyżej niedoskonałości, które są nieznaczne i tak naprawdę w dużej mierze wynikają ze specyfiki wybranej wersji, „Tea: A User’s Guide” Tony’ego Gebely to bez wątpienia najlepsze znane mi kompendium wiedzy o herbacie, poruszające chyba wszystkie najważniejsze kwestie dotyczące herbaty. Jest to pozycja, którą zdecydowanie warto przeczytać, niezależnie od stopnia zaawansowania swojej wiedzy herbacianej, i mieć w domu, czy to na czytniku Kindle, czy na półce, aby móc do niej wrócić w każdej chwili.

Pozdrawiam 🙂

PS Na koniec mam pytanie do Was: czy po lekturze tej recenzji uważacie, że dobrze byłoby, gdyby ta pozycja była dostępna w wersji polskiej? Pytam o to, ponieważ rozważam możliwość jej przetłumaczenia, ale nie jestem w stanie zagwarantować, że uda się wydać taki przekład, a przede wszystkim czy znajdzie się wydawnictwo chętne do podjęcia się tego.